A recente inauguración da nova sede dos Xulgados de Tui, que deixaron a súa anterior sede na Praza da Inmaculada –no edificio coñecido popularmente como ‘Cárcere do partido xudicial’– abre novas posibilidades para este inmoble “un dos más senlleiros da cidade” segundo o Instituto de Estudos Tudenses, motivo polo que propón a súa reconversión nun un Museo de Tui e das terras transfronteirizas que conforma o río Miño.

A proposta do Instituto de Estudios Tudense permitiría a reformulación de uso para un inmoble “que polo seu carácter referencial está chamado a converterse nun espazo singular que contribúa ao desenvolvemento e promoción da cidade e do espazo xeográfico do que Tui forma parte”, sinala o Instituto que lembra ao mesmo tempo que trátase “dun dos edificios máis senlleiros da cidade de Tui e foi construído polo Concello de Tui a partir de 1850 no solar que ocupaba o pazo dos marqueses de Mos na cidade e que foi permutado coa diocese para esta finalidade”.

O Museo proposto polo Instituto de Estudos Tudenses, de acordo coas finalidades que lle competen no que atinxe promoción do patrimonio cultural, permitiría albergar unha instlación “que sexa custodio, defensor e promotor do patrimonio cultural e da identidade do territorio miñoto, que teñen en Tui–Valença unha das súas expresións de maior carga histórica e patrimonial e que exemplifican de modo excepcional ás relacións transfronteirizas que abranguen a Galicia e o Norte de Portugal”.

Como ten estudado o membro de número deste Instituto de Estudios Tudenses, Suso Vila: La cárcel del Partido Judicial de Tui, después de varios intentos para su construcción en diferentes solares de la ciudad acabará ubicada en un espacio central de la Corredoira. Los planos del proyecto correrían a cargo del arquitecto Faustino Domínguez883 en 1853, rematando su construcción en 1857. El edificio expresará con su volumen y líneas la solidez de la justicia. La fachada principal muestra las líneas generales de este tipo de arquitectura en Galicia884, con el almohadillado en el piso inferior y la imposta partiendo las ventanas. En el planta alta guardapolvos y tarjetones. El patio interior de acceso a las celdas se cierra con una arcada de medio punto mientras que las ventanas superiores cuentan con recercados de banda lisa. Faustino Domínguez toma características del clasicismo para mezclarlas con otras influencias locales, pero también es una línea que recuerda885 palacios de Porto como el dos Carrancas (1795) o la Academia de Marinha (1803-1806), eclecticismo de fuerte base clasicista, que será visible en muchas viviendas burguesas de la segunda mitad del siglo XIX.

O edificio que agora queda en desuso acolleu ata os ano setenta o cárcere e logo unicamente un depósito de detidos –ata a súa transformación en Pazo de Xustiza–, sempre cun ámbito competencial que abranguía aos municipios do partido xudicial tudense. “Neste momento, segundo as informacións recollidas nos medios de comunicación, o Concello e Tui iniciou os trámites para a recuperación para a cidade deste emblemático edificio histórico”, explica o Instituto.

“Nesta ampla comarca do Miño existen diversas institucións museísticas de gran valor e interese que teñen realizado un singular esforzo no seu ámbito territorial ou temático, pero a este territorio, entendido cun carácter unitario, carece dun espazo de conservación da memoria colectiva, de revitalización da identidade deste espazo xeográfico ben definido ao longo dos séculos, que supera as fronteiras políticas, e que conta cun acervo patrimonial, material e inmaterial, que reclama un lugar de recollida, investigación e difusión” engade o Instituto de Estudos Tudenses.

As numerosas iniciativas de cooperación que se desenvolven ao redor deste ámbito xeográfico que se conforma en ambas ribeiras do río Miño, testemuñan unha veciñanza de séculos, expresión dunha vida compartida polas xentes destas terras que, máis aló das fronteiras políticas, construíron e constrúen unha identidade que reclama un espazo de expresión deste patrimonio cultural común, desta memoria conxunta que contribúa a súa conservación, valorización e difusión.

O antigo edificio do cárcere do partido xudicial é “un lugar axeitado para acoller este Museo de Tui e do territorio transfronteirizo do Miño”, conclúe o Instituto.

O Instituto de Estudios Tudenses reúne a un amplo conxunto de especialistas no diversos ámbitos da cultura e “ofrece os seus servizos para colaborar no proxecto sobre este Museo e no proxecto de viabilidade do mesmo”.

Lembra o Instituo que dentro de poucas datas, o 25 de marzo, cúmprense 135 anos da inauguración da ponte metálica que reforzou a intensidade das relacións entre Valença e Tui e dende aquela converteuse na expresión visual das relacións entre Galicia e o Norte de Portugal, como o punto central desta vida compartida que desenvolve o territorio do río Miño. “A creación deste Museo sería un novo fito na expresión desta vida en común das xentes do noso ámbito xeográfico que terían un lugar onde recoñecerse e darse a coñecer ao mundo: unhas comunidades humanas que comparten territorio e identidade a pesar das fronteiras”.

“Afondar no coñecemento da identidade deste territorio miñoto e crear un espazo de estudo e comunicación do mesmo é unha útil ferramenta para a nosa sociedade, para conservar o seu legado histórico e patrimonial e dende esta valorización fortalecer o territorio transfronteirizo do Miño e os seus valores”, remata o Instituto de Estudos Tudenses.