Un gran patrimonio cultural e histórico da parroquia e do Concello de Mos, que caera no esquecemento, volverá a locer en breve en todo o seu esplendor grazas á implicación da Xunta de Galicia a través da consellería de Cultura, da administración local e da comunidade parroquial para poñelo en valor.
Os traballos de posta en valor das tumbas dos primeiros Marqueses de Mos, na Igrexa de Santa Baia (Santa Eulalia), atópanse na súa fase final, e ata alí desprazouse a comprobalo esta mañá a alcaldesa mosense, Nidia Arévalo, acompañada polo cura párroco, David López.
Os corpos dos primeiros Marqueses de Mos atópanse enterrados na Igrexa de Santa Baia (Santa Eulalia) e ante tal xoia do arte sacro o cura párroco, David López, solicitou un proxecto de restauración, que inclúe tamén o presbiterio, (onde se atopan en marcha os traballos de recuperación do que queda das antigas pinturas muráis), e para o que a alcaldesa, Nidia Arévalo, xestionou financiación da Xunta de Galicia, concretamente da consellería de Cultura, Educación, Formación Profesional e Universidades.
Os sepulcros aínda conteñen os restos, vestimenta incluída, dos primeiros Marqueses de Mos.
No sepulcro da dereita atópase o que fora nomeado primeiro Marqués de Mos polo rei Carlos II de España, o 6 de novembro de 1686: Don Gabriel Sarmiento de Sotomayor, o cal faleceu en 1706, en Gundián, de Petan e foi enterrado alí e os seus restos trasladáronse á Igrexa de Santa Baia (Santa Eulalia) en 1720. No frontal da tumba pódese observar no centro unha decoración polícroma, do que podía ser o escudo do marquesado, con cores vermellas, verdes, brancos e azuis. No perpiaño da esquerda atópase unha cartela na que aínda se pode ler con dificultade: “Aquí esta don Gabriel Sarmiento de Quirós Marqués de Mos e gentil home da cámara da súa maxestade que goza de deus faleceu en xullo no ano de 1706”. Con el atópase a súa esposa, María Bernarda de Alsacia Arember, a primeira marquesa de Mos, que faleceu en 1729. Con todo dela non se mostra inscrición. Quizá á beira dereito do escudo fixésese referencia, pero a policromía nesa zona perdeuse. Pódense ver restos de cor avermellada no interior do arcosolio, moi similares aos que hai no arco de entrada ao presbiterio. No sepulcro ao lado esquerdo consérvase maior policromía: o escudo móstrase máis completo e temos as dúas cartelas a ambos os dous lados. En 1719 dáse sepulcro a D. Juan Correa Sotomayor, arcediano da Catedral de Santiago e en 1739, ao fillo do Marqués, Antonio Bernardo.
Todos os materiais e técnicas empregados axústanse aos criterios de estabilidade, reversibilidade e identificabilidade. Os traballos están supervisados por un Inspector Técnico de Patrimonio da Xunta de Galicia, o cal realizou varias visitas para corroborar que cada paso da intervención sexa o correcto na obra.
Para comezar foi necesario o acondicionamento da zona de traballo, continuouse coa limpeza superficial da contorna do presbiterio, impregnación da superficie total da obra cun tratamento biocida, realizarase a eliminación mecánica de repintes e encalados, e unha vez recuperado o que quedaba de policromía orixinal, realizouse unha limpeza con brochas e pinceis.
Entón comezouse coa fixación da película pictórica. A continuación procedeuse á consolidación dos estratos de morteiro.
Para a recolocación das pedras do sepulcro da dereita cóntase coa axuda dun canteiro, e trátanse as pezas de ferro do arco triunfal. Despois procederase ao resanado de xuntas. Realizarase o rexuntado con morteiro tradicional de cal apagado e area, engadindo pigmentos que permitan unha cor adecuada.
A reintegración pictórica realízase seguindo un criterio diferenciador (Rigattino), e utilizando acuarelas. Ademais limitarase a zonas puntuais, e onde se poida realizar unha lectura correcta. Como protección final aplicarase unha man lixeira sobre toda a superficie pictórica.
Os labores que se realizan no presbiterio, van destinados á recuperación e conservación dos restos das pinturas murais, que quedan, tanto no arco triunfal, a bóveda de canón e os paramentos laterais onde se sitúan dous sepulcros, así como a devolverlle na medida do posible, o valor decorativo que estas posúen no conxunto do templo. Nos paramentos norte e sur, conserva os contrafortes que serven de apoio aos arcos interiores, así como dúas xanelas con dobre derrame no lado norte e tres no lado sur, xa que a terceira dela lado norte desaparecería pola inclusión da capela e a sancristía.
Os obxectivos da intervención son a conservación, restauración e documentación da pintura mural na bóveda, arco triunfal e sepulcros para a súa transmisión ao futuro. Trátase de sanear e devolver a estabilidade aos materiais que constitúen a obra, tanto no que se refire ao soporte como á película pictórica orixinal.
