Xabier Quiroga vén de sacar do prelo unha nova novela na que, tal e como acostuma a facer en boa parte da súa narrativa, volve a mergullarnos nesa dura etapa do levantamento que desembocou en guerra e que tanto sufrimento ten provocado na sociedade. Quiroga é un narrador hábil, afeito a xogar co lector con propostas sorprendentes, mesmo no eido gramatical. Desta volta faino dun xeito un tanto peculiar, pois ese xogo adquire unha nova dimensión que abrangue toda a novela. Mais para comprender isto hai que aclarar algunhas cousas.
O relato arranca cun escritor retirado en Portugal, que recibe de maneira sorpresiva un paquete enviado por unha remitente descoñecida. O paquete contén un cartafol cheo de apuntamentos e unha breve nota na que a muller explica que cumpre, con ese envío, o derradeiro desexo dun ancián que tiña ao seu coidado, veciño da súa aldea natal e autor das follas manuscritas que contén o cartafol. O ancián moribundo relata nesas follas, de maneira atropelada e confusa, unha historia que vivíu de neno na súa casa, nunha zona afastada da aldea, e que anuncia como o seu xeito de desvelar un segredo agochado que lle afecta ao escritor.
Desta maneira, Quiroga mergúllanos nun relato inspirado por un suceso real, no que destaca de forma clara a atmosfera abafante que é quen de crear arredor da infancia do protagonista, un neno que se terá que enfrontar a sucesos que non comprende e que asumirá á súa maneira. Contrasta esa atmosfera cunha fonda tenrura, sobre todo a través da relación que se establece entre o neno e unha muller que se esconde ao pé da súa casa e coa que gozará de momentos inesquecibles. Mais sendo esta ambientación coidada e contrastada un tema relevante na novela, non é, ao meu entender, o máis destacado desta nova entrega do autor.
Xa dixemos que Quiroga gusta de xogar co lector e que esta historia está narrada de maneira atropelada e confusa por un ancián que, como iremos comprobando, goza dunha reducida capacidade comunicativa, froito dunha educación escasa, e ten dificultades para enfiar o relato por mor da súa senectude. Pois ben, Quiroga válese destes recursos para arrastrar ao lector dende o principio na historia que nos quere contar e para crear esas atmosferas das que falabamos, empregando un estilo completamente libre: frases inacabadas, reiteración de datos, carencia de maiúsculas, puntuación deficiente… Pode que, de primeiras, provoque certa confusión no lector, pero este xeito de contar non tarda en adquirir unha forza comunicativa fóra de dúbida.
Se xa non é doado relatar unha historia tan estarrecedora coma esta, o autor aumenta as dificultades ao aventurarse nun estilo narrativo tan peculiar. Iso conleva a ausencia, por esquecemento ou con intencionalidade oculta, de certas explicacións que poden deixar ao lector con fame, unha vez rematada a novela. Mais, quizais, ese sexa o segredo de Quiroga para converter unha novela nunha pequena alfaia narrativa.
Xabier Quiroga
«Coa man esquerda»
Xerais
200 páxinas