Xa comentamos nalgunha ocasión neste mesmo espazo que os límites entre xéneros literarios estanse a difuminar de maneira progresiva e que os autores e autoras contemporános pescudan sen apuro nese terreo bretemoso que son as lindes entre narrativa, teatro e poesía. O resultado desas pescudas son traballos novidosos, orixinais e difíciles de catalogar, como é o caso do que hoxe colocamos neste andel. «Bambú» –definido pola autora, Isabel Blanco, como «un artefacto»–, foi ideado orixinalmente, segundo a súa propia confesión, como un relato en prosa. Un conto que se negou a sí mesmo, podemos chegar a pensar, e que preferiu converterse, con todo merecemento, nun longo poema. Como tal será tratado nesta recensión. Prosa poética, se preferides velo así.
Este «artefacto» preséntase a través dun espazo concreto como é a vivenda da protagonista –o «eu poético», que asume o papel narrador–, pero ese espazo, que debería ser concibido como acubillo, como refuxio fronte ao mundo, convértese nun lugar inhóspito por obra e graza dun pai que responde aos estereotipos máis rancios do patriarcado tradicional. Así, a protagonista, afogada por ese entorno hostil, adopta voluntariamente un papel de illa e outórgalle á súa nai, afable e amorosa, o de istmo, a principal conexión coa vivenda-continente que habita. Baixo esta premisa, percorremos as distintas estancias da casa en sentido físico, pero tamén emocional, o que é tanto como dicir que paseamos polo interior da narradora; e asistimos ao abafante ambiente que se respira cando el está presente, como contraposición ás vivencias cordiais e afectuosas que experimenta en compañía da súa nai. Neste paseo adquire especial relevancia o balcón, no que a nai prantou bambú nunha maceta, elemento que exerce de simbólica forza motriz do relato.
As implicacións reivindicativas son evidentes. A literatura de Isabel Blanco, se por algo se caracteriza, é pola férrea defensa da muller e da feminidade, entendida esta no seu aspecto máis amplo, así como pola denuncia de certos comportamentos que redundan na submisión e no achicamento do espazo no que a muller se move. Unha simple exposición da situación pola que a protagonista pasa no seu entorno máis íntimo, abonda para deixar claro ese posicionamento e só hai que facer unha lectura aberta de mente para entendelo.
O poema está escrito cun estilo diáfano e fresco, pero moi coidado, no que a precisión da palabra toma unha enorme forza (non hai máis que ver as «listas» que a protagonista fai para entendelo). A autora xoga con habilidade cos silencios e as ideas suxeridas para dotar o texto dunha fluidez que nos acompañará ao longo das súas páxinas ata desembocar nun final aberto á esperanza e á renovación.
«Bambú» representa, ao meu entender, a maduración literaria dunha autora que xa nos ten deixado momentos de enorme interese na súa obra anterior. Mais coido que o paso que acaba de dar con este «artefacto», presentado en edición bilinbüe galego-castelá (as linguas que emprega a cotío nos seus traballos), implica unha evolución da que xa non hai volta atrás. O tempo darame ou quitarame a razón!
Isabel Blanco
«Bambú» (edición bilingüe galego-castelán)
Belagua
100 páxinas